Branża tworzyw sztucznych w obliczu regulacyjnej sinusoidy – wyzwania, szanse i potrzeba stabilności

Branża tworzyw sztucznych w Polsce to sektor pełen potencjału i ambicji, ale coraz częściej zderzający się z barierami natury legislacyjnej i ekonomicznej. Michał Mikołajczyk, ekspert z Organizacji Odzysku Opakowań Rekopol, w podcaście Biznes Jutra zwraca uwagę na niepokojące trendy: brak stabilności prawa, gwałtowne zmiany przepisów oraz nieprzemyślane wdrożenia systemów, które wpływają bezpośrednio na działania tysięcy przedsiębiorstw.

- Dziś mamy jadące na siebie, z przeciwka, po tym samym torze dwa różne pociągi – mówi Michał Mikołajczyk, dyrektor ds. sprzedaży i relacji zewnętrznych Rekopol Organizacja Odzysku Opakowań. Tak obrazuje sytuację, w której z jednej strony nakłada się nowe wymogi dotyczące zawartości recyklatów w opakowaniach z tworzyw sztucznych, a z drugiej wciąż nie ma jasnych regulacji umożliwiających ich realne zastosowanie.

Regulacyjny chaos barierą dla planowania

W ostatnich latach polskie firmy z branży tworzyw sztucznych i opakowań żyją w stanie permanentnej niepewności. Przepisy związane z gospodarką o obiegu zamkniętym, recyklingiem i rozszerzoną odpowiedzialnością producenta (ROP) są opóźnione i dopiero się wykluwają, często bez spójnej logiki.

Jednym z najbardziej kontrowersyjnych tematów jest system kaucyjny, który w Polsce zostanie wdrożony zanim zakończono jeszcze prace nad całościowym systemem rozszerzonej odpowiedzialności producenta. - Regulacje są wprowadzane ad hoc i w dziwnej kolejności. Mamy kompletny brak koordynacji: najpierw uruchamiamy jedno narzędzie, bez fundamentu, który powinien je wspierać – zauważa ekspert z Rekopolu. Sytuację pogarsza fakt, że część przepisów jest kopiowana z regulacji unijnych w sposób nieprzemyślany. - Ale najbardziej przerażają takie strzały, przepraszam, z biodra. W listopadzie zaczynamy konsultować coś, co ma wejść jeszcze w tym roku. Nikt nie jest przygotowany na poprzestawianie budżetów, fabryki, logistyki, dostawców i odbiorców na tego typu działania - dodaje Mikołajczyk.

Bo chociaż Polska znajduje się w czołówce europejskich producentów opakowań z tworzyw sztucznych, to równocześnie jest w ogonie pod względem wdrażania przepisów dotyczących gospodarki obiegu zamkniętego (GOZ). To prowadzi do sytuacji, w której firmy nie są w stanie przewidzieć kierunku zmian i planować inwestycji.

Drogi surowiec, trudna logistyka, nierealne cele

Ponad 50% firm z branży przetwórstwa tworzyw sztucznych badanych przez Keralla Research na zlecenie Bibby Financial Services w marcu 2025 roku wskazuje rosnące koszty surowców jako największe wyzwanie. Chodzi nie tylko o ceny ropy, ale też o regranulat, którego produkcja w Polsce jest ograniczona i nierentowna bez systemowego wsparcia. - Jeśli myślimy o regranulacie do kontaktu z żywnością, musimy najpierw stworzyć podstawy prawne, by w ogóle móc go bezpiecznie stosować – podkreśla Mikołajczyk.

W praktyce firmy zmuszane do stosowania recyklatów kupują je za granicą, np. w Chinach. To generuje nie tylko koszty, ale także pytania o wiarygodność i jakość surowca. Brak jednolitych europejskich certyfikatów recyklatów i własnych systemów kontroli jeszcze bardziej utrudnia sytuację.

Tymczasem cele recyklingowe są coraz ambitniejsze. Zgodnie z rozporządzeniem PPWR (Packaging and Packaging Waste Regulation), już od 2030 r. nowe przepisy unijne zobowiążą producentów do stosowania od 10 do 35% materiałów z recyklingu w każdym opakowaniu z tworzyw sztucznych. W 2040 r. progi te mają ulec podwyższeniu.

Finansowanie inwestycji w innowacje

W marcu 2023 roku Europejski Bank Inwestycyjny (EIB) opublikował raport „Cutting plastics pollution – Financial measures for a more circular value chain”, w którym oszacowano, że aby osiągnąć cel Unii Europejskiej polegający na wprowadzeniu 10 milionów ton recyklatów rocznie do produktów na rynku UE do 2025 roku, konieczne jest zamknięcie luki inwestycyjnej wynoszącej od 6,7 do 8,6 miliarda euro. Z kolei według danych Plastics Recyclers Europe, w 2023 roku inwestycje w sektor recyklingu tworzyw sztucznych w Europie spadły o połowę w porównaniu do roku poprzedniego, osiągając poziom 500 milionów euro, co wskazuje na znaczące wyzwania w realizacji celów związanych z gospodarką o obiegu zamkniętym. To oznacza, że Polska, ze swoją bazą produkcyjną i wysoką konsumpcją tworzyw, potrzebuje pilnych inwestycji w nowoczesne instalacje i technologie oczyszczania.

Tu pojawia się rola instytucji finansowych, takich jak Bibby Financial Services, które wspierają firmy w planowaniu inwestycji czy finansowaniu zamówień. Stabilne finansowanie może być przeciwwagą dla niestabilnego otoczenia regulacyjnego. - Stały dostęp do gotówki pozostaje kluczowy, zwłaszcza w okresie niepewności i dużych inwestycji – wyjaśnia Wojciech Czapeczko z Bibby Financial Services Polska.

Wnioski? Branża tworzyw sztucznych w Polsce stoi na rozdrożu. Ma ogromny potencjał, ale potrzebuje partnerstwa: z regulatorami, finansami, recyklerami. Tylko wtedy transformacja w stronę GOZ będzie nie tylko możliwa, ale i rentowna.